3.2 Lopend beleid en beleidsversterkingen – Algemeen
Het kabinet zet op verschillende manieren in op het vergroten van kennis over discriminatie. Er zijn verschillende onderzoeken gedaan naar ervaren discriminatie en oorzaken en triggerfactoren bij specifieke vormen van discriminatie. Ook heeft het kabinet Movisie de opdracht gegeven om handreikingen voor gemeenten te ontwikkelen, onder andere op het gebied van antizwartracisme, moslimdiscriminatie, antisemitisme en antiziganisme. De nieuwe handreikingen zijn op 21 maart 2022 gepubliceerd. Op het gebied van antiziganisme wordt er ook een Tweejaarlijkse Monitor Sociale Inclusie voorbereid en is er een National Roma Contact Point dat EU-rapportages verzorgt.
Antidiscriminatievoorzieningen
Het kabinet is bezig, gezamenlijk met de ADV’s en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), om de positie van de ADV’s te versterken. Momenteel doet het ministerie van BZK onderzoek naar de vindbaarheid van de ADV’s bij alle gemeenten. Uit de eerste resultaten van dit onderzoek blijkt dat op websites van gemeenten vaak slechts beperkte informatie over de ADV en de mogelijkheden om te melden te vinden is.
De versterking van de ADV’s krijgt de komende tijd ook vorm door onderzoek te laten doen naar de manier waarop de ADV’s nu georganiseerd zijn. Het kabinet zal de motie Belhaj uitvoeren, waarin verzocht wordt te verkennen of de ADV’s naar voorbeeld van het juridisch loket anders ingericht kunnen worden. Uit onderzoek uit 2017 blijkt namelijk dat de huidige inrichting leidt tot enkele knelpunten, waaronder de financiering van de ADV’s. De ADV’s zijn teveel afhankelijk van gemeenten, die hun eigen keuzes mogen maken over de financiering. Dit leidt er soms toe dat een ADV die meerdere gemeenten bedient te maken heeft met veel verschillende financierings- en dienstverleningsafspraken.
In 2022 begint het kabinet met het onderzoek naar de inrichting, takenpakket en financiering van de ADV’s. Hierbij wordt het verzoek uit de motie Belhaj meegenomen om daarbij ook te kijken naar de organisatievorm van het Juridisch Loket. Dit onderzoek moet leiden tot een concreet voorstel dat uitgevoerd kan worden (mogelijk via een wetswijziging van de Wet gemeentelijke antidiscriminatievoorzieningen).
Ook zal met de ADV’s gekeken worden naar thema’s als naamsbekendheid, kennis, kunde en kwaliteit. De ADV’s ontwikkelen in 2022 een eigen strategische agenda waarin
deze punten een prominente plek hebben en gaan met hun stakeholders in gesprek over de uitvoering van deze strategische agenda. Het ministerie van BZK zal daarin een belangrijke partner zijn.
Momenteel zijn niet alle ADV’s lid van de branchevereniging discriminatie.nl. BZK wil samen met de branchevereniging onderzoeken wat de mogelijkheden zijn om de vereniging te versterken, zodat de vereniging naar de leden toe een betere rol kan pakken.
Uit onderzoek blijkt dat weinig mensen zich met hun discriminatie-ervaringen melden bij de ADV’s. Verschillende redenen liggen hier aan ten grondslag. Mensen die gediscrimineerd zijn geven onder meer aan dat zij denken dat het melden geen zin heeft. De meerwaarde van melden is voor discriminatieslachtoffers dus nog vaak onduidelijk. Voor het verhogen van de meldingsbereidheid is verder ook onderzoek nodig naar de mechanismen achter het uitblijven van de meldingsbereidheid. Dit is de afgelopen tijd vormgegeven voor de meldingsbereidheid van moslimdiscriminatie, door een ‘proeftuin moslimdiscriminatie melden’. Het doel van de proeftuin was om samen met lokale moslimorganisaties, ADV’s, gemeenten en burgers te onderzoeken welke activiteiten zij zelf kunnen ontwikkelen om een hogere meldingsbereidheid bij moslimdiscriminatie te stimuleren.
Om gemeenten en ADV’s te ondersteunen in het samenwerken met lokale partijen en burgers om activiteiten te ontwikkelen om de meldingsbereidheid – waaronder bij moslimdiscriminatie – te vergroten, is vervolgens een handreiking ‘Vergroten meldingsbereidheid bij discriminatie: een public-design aanpak’ ontwikkeld. Deze handreiking is gebaseerd op geleerde lessen uit de ‘proeftuin moslimdiscriminatie melden’ en omgewerkt tot een handreiking voor het ontwikkelen van lokale activiteiten die de meldingsbereidheid voor alle discriminatiegronden kunnen vergroten.
Ook is Movisie, in opdracht van het ministerie van BZK een onderzoek gestart naar het meldproces. Het doel is om te komen tot een advies hoe het meldproces op dusdanige wijze kan worden ingericht dat melden een duidelijke meerwaarde heeft voor het discriminatieslachtoffer. Dit onderzoek is een eerste stap in de uitvoering van de motie Van Baarle over het jaarlijks onderzoeken van de meldingsbereidheid. Zodra het onderzoek eind 2022 is afgerond, is de minister van BZK voornemens om samen met de ADV’s een landelijke dag van het melden te organiseren. Tijdens deze dag worden alle betrokkenen gevraagd te werken aan de oplossingen voor de knelpunten die uit het onderzoek naar voren zullen komen.
BZK zal samen met de ADV’s en andere meldinstanties een landelijke dag organiseren waarbij voor het eerst alle betrokken (meld)instanties bijeen zullen komen. Tijdens deze dag, waarbij het melden centraal staat, zullen de eerste resultaten van het onderzoek naar het meldingsproces besproken worden en omgezet worden in een concreet werkprogramma dat moet bijdragen aan het vergroten van de meldingsbereidheid van mensen. De dag staat gepland voor eind 2022 of begin 2023.
Om de zichtbaarheid van de ADV’s te vergroten, zouden de ADV’s onder één landelijke naam moeten optreden. De huidige lage naamsbekendheid van de ADV’s vormt een bedreiging voor hun effectiviteit. Lang niet alle burgers weten wat een “antidiscriminatievoorziening” is, zeker niet als deze in verschillende regio’s ook nog eens een aparte naam hebben. Dat bemoeilijkt ook het voeren van landelijke campagnes. De verwachting is dat het aantal meldingen van discriminatie zal toenemen als de ADV’s onder één naam zouden opereren. Met de ADV’s zal het gesprek worden aangegaan om de invoering van één naam in 2023 te realiseren.
We initiëren daarnaast een grote algemene campagne om de meldingsbereidheid van burgers te vergroten.
Politie
Om de meldings- en aangiftebereidheid van slachtoffers van discriminatoir geweld te vergroten, zet de politie in op de ondersteuning van het slachtoffer bij het doen van een melding of aangifte en op het vergroten van de kennis en expertise. Materiedeskundigen en discriminatierechercheurs van het Expertise Centrum Aanpak Discriminatie – Politie zullen expertise ontwikkelen en delen over de opvolging van meldingen en aangiftes op discriminatiegebied in den brede. Het expertisecentrum zal via deze landelijke kennis- en informatiefunctie de politie-eenheden en hun ketenpartners beter in staat stellen om discriminatievraagstukken te herkennen, op te pakken en af te handelen.
Verder zet de politie het Netwerk Divers Vakmanschap (NDV) in, waar onder meer het netwerk Roze in Blauw deel van uitmaakt. Het NDV bestaat uit politiemensen die bereid zijn om hun eigen ervaringen te delen met politiecollega’s wanneer dat helpend kan zijn bij de omgang met burgers en discriminatievraagstukken. Zij krijgen hiervoor ruimte binnen hun normale werktijd. De aanname is dat een betere herkenning en afhandeling van discriminatie-incidenten ook zal leiden tot een grotere aangiftebereidheid, omdat het slachtoffer toenemend vertrouwen zal hebben in een goede afhandeling van de aangifte door de politie en het Openbaar Ministerie.
Verder is ADV Radar op dit moment, met subsidie van het ministerie van JenV, begonnen met een project waarin zij samen met onder andere de politie, het Openbaar Ministerie en andere ADV’s bezien hoe het proces van de strafrechtelijke aanpak van discriminatie beter gefaciliteerd kan worden. Daarnaast wordt er gekeken naar welke betekenisvolle alternatieven er zijn als het strafrecht niet de meest aangewezen of effectieve interventie is. De precieze inzet van dit project wordt de komende tijd nog verder uitgewerkt.